Οι Μέλαμπες είναι ένα από τα χωριά στα οποία παραμένουν ζωντανές πολλές παλιές παραδόσεις, όπως :

1. Μελαμπιανή ΚαντάδαΟι θρησκευτικές εορτές αρχίζουν με τη Θεία Λειτουργία το πρωί και στη συνέχεια η γιορτινή ατμόσφαιρα μεταφέρεται στα καφενεία όπου οι εορτάζοντες θα κεράσουν όλους τους παρευρισκόμενους και θα δεχθούν τις καθιερωμένες ευχές τους. Το απόγευμα η ατμόσφαιρα αυτή θα μεταφερθεί στα σπίτια των εορταζόμενων . Σε κάποιο απ' αυτά θα κληθούν οι οργανοπαίκτες του χωριού που μαζί με τους τραγουδιστές θα ξεκινήσουν τη γνωστή σε όλη την Κρήτη Μελαμπιανή παρέα ( καντάδα ). Η μουσική συντροφιά σε λίγο θα επισκεφθεί και άλλους εορτάζοντες. Στη διαδρομή από το ένα σπίτι ως το άλλο η λύρα και το λαούτο παίζουν διάφορους κρητικούς σκοπούς, τραγουδώντας ένας-ένας και κομμάτι -κομμάτι τη μαντινάδα επαναλαμβάνοντας το στη συνέχεια όλοι μαζί όσοι βρίσκονται στη παρέα και την αποπαίρνουν όπως λέγεται συγκεκριμένα αυτός ο τρόπος εκτέλεσης του τραγουδιού. Αυτό διαρκεί ώρες και με επισκέψεις σε πολλά σπίτια, δίδοντας έτσι την ευκαιρία στις νοικοκυρές να προσφέρουν την πατροπαράδοτη φιλοξενία και στα μέλη της παρέας να γευτούν τη γνήσια ρακί και κρασί αλλά και σε όλους που βρίσκονται στο χωριό να απολαύσουν ένα μοναδικό συγχρονισμένο μουσικό άκουσμα, που πραγματικά μαγεύει και εντυπωσιάζει.

2. ΓάμοςΑυτού του είδους η παρέα συγκροτείται και στην περίπτωση που τελείται γάμος στο χωριό με τη διαφορά ότι το ξεκίνημα της γίνεται από το σπίτι του γαμπρού και με επί κεφαλής τον ιερέα, το γαμπρό και τον κουμπάρο. Έτσι σχηματίζεται μακρά πομπή από τους καλεσμένους οι οποίοι τραγουδώντας θα έλθουν στο σπίτι της νύφης. Στην κλειστή πόρτα του σπιτιού της νύφης οι τραγουδιστές (σ' αυτή την περίπτωση γυναίκες) θα πουν τις μαντινάδες - με τις οποίες συνήθως ζητούν να βγει η νύφη και να ακολουθήσει τον γαμπρό - θα δοθεί μουσική απάντηση πάλι με μαντινάδες και εναλλάξ από τους ευρισκόμενους εντός του σπιτιού καλεσμένους της νύφης – περί του να μην βιάζονται μέχρι να ετοιμαστεί η νύφη – μέχρις ότου σειρά πάρουν οι πιο δυνατοί στα χέρια από τους έξω ευρισκόμενους, που παραβιάζουν την πόρτα, για να βγει η νύφη και να συνεχίσει η πομπή για την εκκλησία όπου θα τελεστεί το μυστήριο του γάμου. Μετά το μυστήριο και τις καθιερωμένες ευχές οι μερακλήδες έχουν αρχίσει το χορό στο προαύλιο της εκκλησίας στον οποίο συμμετέχει εξερχόμενο και το νέο ζευγάρι που ακούει και τα τραγουδιστικά τα παινέματα των μερακλήδων και τα αισθήματα της χαράς όλων των καλεσμένων. Αφού τελειώσει ο χορός το ζευγάρι θα κατευθυνθεί στο σπίτι του όπου το περιμένει η μάνα του γαμπρού για να τους ταΐσει το μέλι και να γίνουν οι συζυγικές σχέσεις τους γλυκές αλλά και οι σχέσεις νύφης και πεθεράς. Στη συνέχεια η νύφη θα σπάσει το ρόδι για τη πλούσια τεκνογονία και οι νεόνυμφοι θα έλθουν στο γαμήλιο τραπέζι για να συνεχίσει το γλέντι το φαγητό και η χαρά μέχρι το πρωί. Ανάλογες φυσικά και αντίστοιχες είναι οι συνάξεις σε βαπτίσεις, αρραβώνες, ή άλλα ευχάριστα γεγονότα του χωριού.

3. Κλείδωνας ΄Έθιμο που λαμβάνει χώρα στις 24 Ιουνίου κάθε χρόνο εορτή του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Μια άγαμη Μαρία την παραμονή το βράδυ γεμίζει ένα σταμνί με αμίλητο νερό από την βρύση του χωριού, στο οποίο νέοι και νέες βάζουν διάφορα μικροαντικείμενα μέσα. Την επομένη το απόγεμα μαζεύονται όλοι όσοι θέλουν να τιμήσουν το έθιμο και με επίκεντρο το σταμνί και τους οργανοπαίκτες, κεράσματα και κέφι, αρχίζουν να τραγουδάνε σε ιδιαίτερο χαρακτηριστικό σκοπό του κλείδωνα, όπως λέγεται με μαντινάδες αναφερόμενες στις αρετές αλλά και αδυναμίες, στις χάρες αλλά και στις ελαττώματα των ανθρώπων. Συγχρόνως η Μαρία με κάθε μία μαντινάδα βγάζει και από ένα αντικείμενο από το σταμνί. Η μαντινάδα, που τραγουδιέται βγαίνοντας κάθε αντικείμενο αναφέρεται στον ιδιοκτήτη του ο οποίος αποκαλύπτεται παραλαμβάνοντας το αντικείμενο του. Ανάλογα δε με το περιεχόμενο της μαντινάδας που λέγεται κατά την έξοδο κάθε αντικειμένου ερμηνεύεται ως καλό ή κακό πρόοδος ή απογοήτευση στα αισθηματικά των νέων. Σχετικά είναι και τα σχόλια που γίνονται από τους παρευρισκόμενους στην παρέα. Τελειώνοντας όλα τα αντικείμενα η παρέα συνεχίζει το γλέντι και το χορό.

Τσουρδαλάκης Αντώνης
Πρόεδρος Πολιτιστικού Συλλόγου Μελάμπων
Αντιδήμαρχος Δ. Λάμπης